Ι.Μ. Ζωγράφου

Η Ιερά Μονή Ζωγράφου είναι κτισµένη σε αθέατη δασωµένη πλαγιά της βορειοδυτικής πλευράς της χερσονήσου. Σύµφωνα µε την παράδοση ιδρυτές της µονής θεωρούνται τρεις µοναχοί, ο Μωυσής, ο Ααρών και ο Ιωάννης από την Αχρίδα, που µόνασαν στον Άθω τον 10ο αιώνα. Σύµφωνα µε άλλη εκδοχή κτίτορας της µονής είναι ο "Γεώργιος ο Ζωγράφος" που αναφέρεται στο Τυπικό του Τσιµισκή (972). Η µονή είναι αφιερωµένη στον άγιο Γεώργιο, του οποίου και σώζεται µια παλαιά αχειροποίητη εικόνα, που είναι ένα από τα σπουδαιότερα κειµήλια της µονής.

Για την πρώιµη ιστορία της µονής δε µας διασώθηκαν έγκυρες πληροφορίες. Υπολογίζεται ότι στα µέσα του 13ου αιώνα η Ζωγράφου έλαβε βουλγαρικό χαρακτήρα, ενώ στα τέλη του ίδιου αιώνα ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ και ο πατριάρχης Βέκκος ευθύνονται για τον µαρτυρικό θάνατο 26 Ζωγραφιτών µοναχών, που αρνήθηκαν την ένωση των δύο Εκκλησιών και την ενωτική πολιτική της πολιτειακής και εκκλησιαστικής αρχής. Το 1873 χτίστηκε και κενοτάφειο στη µνήµη αυτών των Ζωγραφιτών µαρτύρων.

Το µοναστήρι ταλαιπωρήθηκε από επιδροµές Καταλανών πειρατών, αλλά ανέκαµψε σύντοµα µε τις χορηγίες και την υποστήριξη των Παλαιολόγων αυτοκρατόρων και των ηγεµόνων των Παραδουνάβιων χωρών. Το 15ο αιώνα ο Στέφανος ο Καλός βοήθησε αποφασιστικά τη µονή και της πρόσφερε µια σειρά από µονύδρια. Η Ζωγράφου είχε µετόχια σε περιοχές της Ρουµανίας, Βουλγαρίας, Ρωσίας και Τουρκίας, όµως σήµερα της έµειναν µόνο όσα βρίσκονται στον ελλαδικό χώρο.

Ως και τις αρχές του 19ου αιώνα στη µονή µαζί µε τους βουλγάρους µοναχούς συµβίωναν και µοναχοί ελληνικής και σερβικής καταγωγής, αλλά από το 1845 και έπειτα έµειναν µόνο βούλγαροι. Μεταξύ 1862-69 ανακαινίστηκε σχεδόν η µισή µονή. Τότε προστέθηκαν και τα βαριά κτίρια της βόρειας πλευράς µε τα κελλιά των µοναχών, το πρόπυλο και η δυτική πτέρυγα. Σε στιγµές εθνικιστικής έξαρσης, κυρίως στις αρχές του αιώνα µας, ορισµένοι βούλγαροι µοναχοί κράτησαν ανθελληνική στάση. Ποτέ, ωστόσο, δεν αποµακρύνθηκαν από την κανονική εκκλησιαστική τους αρχή, το Οικουµενικό Πατριαρχείο. Το 1974 γνώρισε µια πυρκαγιά µικρών διαστάσεων που κατέστρεψε τη νότια πλευρά. Η µονή κατέχει την ένατη θέση στην ιεραρχία των αθωνικών καθιδρυµάτων. Το Καθολικό της µονής χτίστηκε την άνοιξη του 19ου αιώνα. Βορειοδυτικά του ναού είναι τοποθετηµένη και η φιάλη του αγιασµού. Η µονή έχει 8 παρεκκλήσια και άλλα τόσα εξωκκλήσια. Στη βιβλιοθήκη της περιλαµβάνει 126 ελληνικά και 388 σλαβικά χειρόγραφα, καθώς επίσης και περί τα 10,000 έντυπα βιβλία. Ανάµεσα στα γνωστά κειµήλια της Ζωγράφου είναι και οι δύο θαυµατουργές εικόνες της Θεοτόκου, η του Ακαθίστου και η Επακούουσα. Σήµερα οι µοναχοί της είναι περί τους 15.